تقسیم بندی و دسته بندی کردن درختان
بطور کلی درختان به دو گروه تقسیم میگردند: درختان مولد چوب های نرم و درختان مولد چوب های سخت (Hard woods) که گیاه شناسان این تقسیم بندی را تحت عنوان درختانی سوزنی برگ همیشه سبز که میوه و تخم و هسته آن ها درون مخروط هستند و به نام (Conifers) موسوم میباشند و همچنین درختان پهن برگ خزان دار که به نام (Deciduous) موسوم هستند انجام میدهند.
این عبارات و اصطلاحات چوب نرم (Soft wood) و چوب سخت (Hard wood) که برای این دو دسته درختان بکار میرود الزاماً بیان گر سختی نسبی چوب های مورد نظر نمیباشد و بعضی از درختان در گروه چوب های سخت مثل انواع پاپلار (Poplar) مشابه درخت های تبریزی و سپیدار که تا ارتفاع بلندی رشد میکنند با این که در گروه درختان پهن برگ خزان دار و به اصطلاح چوب سخت میباشند ولی معهذا چوب این درختان از متوسط درختان سوزنی برگ و به اصطلاح نرم چوب، نرم تر میباشند و همچنین مثلاً انواع سرو داگلاس (Douglas Fir) که در ایالات غربی آمریکا و کانادا میروید با این که در گروه درختان با چوب نرم قرار گرفتهاند از چوب های حاصله از گروه درختان با چوب سخت، محکم تر و سخت تر میباشد.
استحصال الوار چوبی از درخت (LUMBER)
پس از انتخاب درختان مورد نظر در جنگل، اقدام به بریدن و قطع درخت و انداختن آن بر روی زمین مینمایند و سپس شاخه های فرعی منشعب از تنه درخت را قطع میکنند در این حالت تنه درخت بدون شاخه و برگ بنام گرده بینه (log) موسوم است. تنه های درخت های قطع شده به کارخانه چوب بری (Sawmill) برده میشوند، اگر قرار باشد تنه درخت های بریده شده مدتی در انتظار عملیات بعدی قرار گیرند جهت ممانعت از خشک شدن آنی و زودرس و ترک خوردن اقدام به آب پاشی بر روی آنها تا مرحله بعدی مینمایند. پس از آماده شدن تنه درخت قطع شده اقدام به پوست کندن آنها (Peeling) نموده و پوسته تنه درخت را از آن به وسیله دستگاه های پوست کن مکانیکی (Mechanical peeler) جدا میکنند. در این مرحله تنه درخت پوست کنده شده آماده اره کاری و بریده شدن به الوار (Lumber) دو تراش و یا چهار تراش در اندازه های گوناگون است. بقایا و پس مانده های عملیات چوب بری شامل پوست درخت (Bark)، دم اره تکه های چوب (Chips)، خاک اره (Sawdust) و لبه های بریده شده الوار (Edging) و سایر ضایعات از قبیل خمیر کاغذ (Pulp)، کاغذ، مقوا، تخته های حاصل از تراشه های چوب (Chipboards)، مواد شیمیایی و بسیاری از تولیدات دیگر میگردند.
در کارخانه چوب بری، تنه درخت ها را به دو طریق برش میدهند، یکی برش ساده (Plain sawed) که در این روش الوار ها با ضخامت مورد نظر بطور مستقیم از دورترین لایه تنه درخت تهیه شده و به تدریج با هر برش به مرکز تنه درخت نزدیک تر شده و الوار جدید تری بریده و به تدریج با هر برش به مرکز تنه درخت نزدیک تر شده و الوار جدید تری بریده و تهیه میگردد. الوار هایی که با این روش از درخت بریده شدهاند در امتداد 2 و یا چند حلقه رشد سالیانه بوده و در بدنه خود واجد رگه هایی (Grains) از چوب هستند که در امتداد محور طولی الوار به صورت هفت و هشت و به دنبال هم و آشکار هستند و به دنبال یکدیگر قرار گرفتهاند. در این روش حداکثر تعداد الوار از یک گرده بینه و تنه درخت استحصال و تولید میگردد.
طریق دیگر برش یک چهارم و یا برش ربعی و برش چارک است (Quarter sawed) که در این روش ابتدا تنه درخت را در امتداد قطر های عمود برهم سطح مقطع آن به 4 قسمت مساوی برش میدهند
سپس هر قطعه ربع بریده شده را از زیر دستگاه اره کنی قرار داده و تحت زاویه 45 درجه از آن قطعه الوار های مورد نظر را برش داده و تهیه میکنند. الوار هایی که با این روش از درخت بریده شدهاند در امتداد چندین دایره رشد سالیانه بوده و چون چوب موجود در حلقه های رشد سالیانه (چوب تابستانه) متراکم تر و فشرده تر است
لذا این الوار ها در مقابل فرسایش و ساییدگی مقاومت بیشتری نشان میدهند ضمناً بافت این الوار ها در بدنه آنها واجد رگه های طولی و خطوط موازی محور طولی الوار است.
این شکل نحوه برش و مقطع این دو نوع الوار را نشان میدهد.
این شکل دو نوع روش برش تنه درخت و استحصال الوار از آن را نشان می دهد.
پس از بریده شدن چوب به ابعاد و اندازه الوار مورد نظر، الوار ها را برحسب آن که از چه نوع و گونه درختی بدست آمده و ضمناً از کدام قسمت از تنه درخت استحصال گشتهاند (قسمت های مرکزی تنه درخت چوب متراکم تر و قسمت های پیرامونی تنه درخت چوب نرم تری دارند) درجه بندی مینمایند (Grading) و این کار توسط افراد خبره و با تجربه و یا توسط ابزار تعیین کننده مقاومت چوب انجام میپذیرد. بعضی از الوار ها را برای خشک شدن در کوره خشک کنی (Kiln dried) و بعضی از الوار ها را جهت خشک شدن در هوای آزاد (Air dried) برش میدهند.
هنوز این الوار های بریده شده اصطلاحاً تر و سبز هستند (Green lumber) مرحله بعدی آماده کردن الوار عبارت است از عملیات خشک شدن آنها میباشد، در این مرحله الوار های بریده شده را بر روی یکدیگر قرار میدهند و در بین دو ردیف الوار قرار گرفته بین یکدیگر، تکه های کوچک چوب قرار میدهند تا هوای بین الوار ها جهت خشک شدن آنها بتواند جریان یابد و بدین ترتیب احجام بزرگی از الوار تر بر روی یکدیگر با رعایت فاصله بین ردیف های الوار انبار میگردند. پس از گذشت زمان چند هفته این احجام بزرگ الوار که مقداری در هوا خشک شدهاند با حرکت روی ریل به درون کوره (Kiln) خشک کنی هدایت میشوند و در این مرحله الوار ها رطوبت (Moisture) خود را در مرحله نهایی کاهش میدهند.
درجه حرارت هوای داخل کوره 82 درجه سانتی گراد با رطوبت بالا است و الوار ها 2 هفته در کوره باقی میمانند، پس از آن که الوار ها خشک گردیدند به کارخانه رنده کنی (Planning mill) هدایت شده و در این مرحله پس از رنده زنی و صاف کردن بدنه های الوار (Surfacing) و به قد و قواره لازم و مطلوب در آمدن اقدام به مهر زدن و چاپ نمودن مهر بر روی الوار مینمایند، اگر الوار پس از خشک شدن رنده کاری و صاف شده باشد مهر (S-dry) یعنی در حالت خشک شده رنده کاری و صاف شدن روی آن انجام شده است (Surfaced-dry) و این نشان آن است که رطوبت محتوی چوب کمتر از 19% بوده و عملیات رنده کاری و صاف بر روی آن انجام شده باشد مهر (S-GRN) روی آن درج میگردد که نشان از عملیات رنده کاری بر روی چوب به اصطلاح تر (Surfaced green) دارد. ضمناً اگر عملیات رنده کاری بر روی الوار هایی انجام گردد که رطوبت نسبی آنها 15% است یعنی کاملاً خشک و دارای رطوبت بسیار پایین در آن حالت مهر (MC 15) یعنی رطوبت نسبی چوب 15% (Moisture content 15%) میباشد.
این نشان گذاری و مهر زنی ها بر روی الوار معمولاً جهت چوب های سوزنی برگ نظیر کاج و سرو که مورد مصرف در مصالح ساختمانی دارند انجام میگیرد ولی در مورد چوب های حاصل از انواع درختان پهن برگ و خزان دار (Hard wood lumber) نظیر بلوط، گردو و ملج بعد از خشک نمودن آنها بدون عملیات رنده زنی و صاف نمودن به کارخانجات تولید مبل و اثاثیه و کابینت سازی و کف پوش های چوبی و غیره ارسال میگردند و عملیات رنده کنی در موسسات تولیدی نهایی صورت میپذیرد.
