برج رادکان، میعادگاه نوروز

در برج رادکان دو در ساخته شده که درست در راستای نجومی طلوع اول زمستان وغروب اول تابستان است. ساخت برج با این مشخصات تنها در عرض جغرافیایی 37 درجه امکان پذیر است.

بربالای 12 دیوار ابتدایی برج، 36 ترک نیم ستونی ساخته شده که هر ترک سمت نجومی را تا 10 درجه پیدا می کند. میان ترکها هم دقت کار را تا 5 درجه افزایش می دهد. بنابراین زمانی که آفتاب روی ترکها می افتد، می توانیم سمت نجومی خروشید را پیدا کنیم. یکی از ترکها می تواند اذان ظهر یا نیمروز نجومی که برابر 12 ساعت آفتابی است را با دقت بیشتری از دیوارها پیدا کند که از دور و در افق باز برج دیده می شود.

افق دور برج کاملا باز است و برای عبور طلوع اول زمستان و غروب اول تابستان و بررسی ستارگان و سیارات در شب هیچ مانعی موجود نیست و قبل از ساخت، مکان یابی شده است.

بالای 36 ترک برج کتیبه ای نیمه ریخته و پوشش مخروطی آجری ساخته شده است. در بین 36 ترک دور برج رادکان دریچه هایی با ورودی باریک دیده می شود که نور را به درون برج می برد.

“حافظ ابرو” نویسنده کتاب “جغرافیای تاریخی” در قرن نهم هجری قمری نوشته است: ” قریه رادک خواجه نصیر را آنجا برجی بوده که 12 دریچه داشته است، در هر برجی که ماه نو شدی از یک دریچه می کرده است”.

گنبد درونی برج ریخته است، اما چنانچه بازسازی شود یا تصویر شود، تنها در زیر 12 دریچه موجود است که برابر نوشته حافظ می شود و با نکات نجومی گفته شده بالا و امکان گاهشماری روزانه با این دریچه ها، ساخت برج به دست “خواجه نصیر طوسی” اثبات می شود. چهار دریچه در برج اردکان چنان ساخته شده که امکان ورود آفتاب را تا 30 درجه سمت و از صفر تا 39 درجه ارتفاع و زاویه نور آفتاب امکان پذیر می کند که تصادفی نیست.

چنانچه سمت دریچه ها را به نام سمت های نجومی بنامیم، با دریچه سمت 120 درجه به سادگی روز نوروز را می توانیم پیدا کنیم. روش آن چنین است که در یک روز پیش از نوروز نور لکه آفتاب ورودی از دریچه 120، زمانی که به میان لبه در روبروی خود می افتد، نیم شده که نیم آن روی لبه دیوارمی افتد و نیم آن بر کف زمین می افتد. اما تنها در روز نوروز است که زمانی که نور آفتاب این دریچه برمیان لبه در روبروی خود می رسد، تمام آن نور از لبه در عبور کرده، به میان درگاه می افتد و روز نوروز را پیدا می کند.این کارچندین بار آزمایش و در اداره میراث فرهنگی خراسان رضوی صورت جلسه شده است.گردش سمت و ارتفاع خورشید در روز اول مهر با روز نوروز برابر است. بنابراین با این روش می توانیم روز اول مهر یا اول پاییز را پیدا کنیم.